Phong tê thấp, còn được gọi với tên phổ biến hơn là phong thấp, là một bệnh về xương khớp. Bệnh này có liên quan trực tiếp đến yếu tố tự miễn, là một dạng của bệnh viêm đa khớp dạng thấp. Phong tê thấp thường bắt đầu với việc sưng, nóng và đau ở khớp. Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, các khớp sẽ bị biến dạng hoặc phá hủy dẫn đến mất khả năng vận động, tàn phế.

I. Bệnh phong thấp là gì?

Từ lâu, khái niệm “phong thấp” đối với người Việt Nam, nhất là những người lớn tuổi đã không còn xa lạ nữa. Tuy nhiên, bệnh phong thấp (hay phong tê thấp) chỉ là tên gọi của Đông y, còn trong Y học hiện đại, khái niệm này có thể chỉ nhiều bệnh xương khớp khác nhau như thoái hóa khớp, loãng xương, viêm khớp dạng thấp…

Sau khi đánh giá các triệu chứng và dấu hiệu bệnh, bệnh phong thấp được nhận định là giống với viêm khớp dạng thấp nhất. Vậy nên hiện nay, nhắc đến phong thấp chính là đang đề cập về bệnh viêm khớp dạng thấp.

Phong thấp (hay còn gọi là phong tê thấp) gây đau nhức, sưng tấy và cứng khớp khiến việc cử động gặp khó khăn.

Biểu hiện đầu tiên của căn bệnh là đau nhức và tê cứng các khớp, chủ yếu là các khớp nhỏ (ngón tay và ngón chân), sau đó ảnh hưởng đến nhiều khớp khác trên cơ thể. Bệnh phong thấp thường có xu hướng tiến triển chậm, nhưng sẽ “đeo đuổi” người bệnh suốt đời (vì là bệnh mạn tính).

Bệnh có thể phá hỏng cấu trúc khớp, làm biến dạng ngón tay, ngón chân và thậm chí gây liệt chi. Tuy nhiên, chúng ta có thể hạn chế được tổn thương ổ khớp và duy trì chức năng vận động của khớp nếu phát hiện bệnh sớm và chữa trị đúng phương pháp.

II. Nguyên nhân gây bệnh phong tê thấp

Rối loạn miễn dịch là cơ chế bệnh sinh khiến bạn bị phong tê thấp và một số bệnh lý phổ biến khác như viêm khớp vảy nến, viêm cột sống dính khớp, viêm khớp phản ứng… Lúc này, hệ thống miễn dịch chuyển trạng thái từ “bảo vệ” sang “tấn công” do nhầm lẫn tế bào sụn, xương dưới sụn và các mô quanh khớp khỏe mạnh của cơ thể là tế bào ngoại lai.

Cho đến nay, “thủ phạm” khiến hệ miễn dịch nhận diện sai “kẻ thù” vẫn chưa tìm ra, nhưng một số yếu tố nguy cơ được chỉ ra là:

• Di truyền
• Môi trường như nguồn nước nhiễm độc, hóa chất công nghiệp, khói bụi…
• Thuốc lá

Thuốc lá là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ khởi phát phong tê thấp.

Các yếu tố nguy cơ trên là quan điểm của Y học hiện đại. Còn theo Y học Cổ truyền, phong thấp cũng xuất phát từ hệ thống miễn dịch, nhưng được lý giải theo một cách khác, đó là: khi sức đề kháng bị suy giảm, hàn khí (gió, hơi lạnh) đi qua lỗ chân lông xâm nhập vào cơ thể khiến kinh mạch ứ tắc, sinh ra bệnh phong thấp.

Ngoài ra, sự khởi phát của bệnh còn liên quan đến tuổi tác, giới tính và cân nặng. Cụ thể, những người trong độ tuổi 40 – 60, thừa cân béo phì và nữ giới dễ bị phong thấp hơn các đối tượng khác. Nhưng vì nguyên nhân gây bệnh chưa được xác định cụ thể nên mục tiêu hướng đến trong kế hoạch phòng và điều trị bệnh hiệu quả là tác động từ cơ chế bệnh sinh. Và điểm chủ chốt trong kế hoạch này là tập trung điều hòa miễn dịch, ngăn chặn phản ứng viêm, bảo vệ màng hoạt dịch hiệu quả, giúp bảo vệ xương khớp từ gốc.

III. Những triệu chứng giúp phát hiện sớm bệnh phong thấp

Người bị bệnh phong thấp sẽ xuất hiện đồng thời các triệu chứng toàn thân và triệu chứng tại khớp bị ảnh hưởng:

• Triệu chứng toàn thân: Chân, tay ra nhiều mô hôi; cơ thể mệt mỏi và sốt nhẹ; ăn uống không ngon, sụt cân.
• Triệu chứng tại khớp: Đau nhức âm ỉ; căng cứng khó cử động; vùng da quanh khớp sưng và ấm.

Bên cạnh đó, người bệnh có thể nhận thấy những biểu hiện khác như: nổi nốt sần ở quanh khớp, mắt khô, giảm tiết nước bọt và tim đập nhanh… Các triệu chứng và dấu hiệu này sẽ trầm trọng theo thời gian, do đó nếu phát hiện bệnh càng sớm, tổn thương xương khớp càng ít và hiệu quả điều trị càng cao.

IV. Các phương pháp điều trị bệnh phong thấp

Hiện nay chưa có biện pháp điều trị nào để khỏi bệnh hoàn toàn. Tuy nhiên, mục tiêu điều trị là cải thiện triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống.

4.1. Điều trị bằng Tây y

Người bệnh sẽ được các bác sĩ kê cho một số loại thuốc trị phong thấp thông thường như:

– Nhóm thuốc chống thấp khớp (DMARDs): Có tác dụng bảo vệ mô sụn khớp, tăng khả năng phục hồi và làm chậm tiến trình phong tê thấp.

– Thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid: Được sử dụng với mục đích giảm đau, kháng viêm hiệu quả. Nhóm thuốc này thường được dùng trong thời gian đầu điều trị để chờ DMARDs phát huy hiệu lực.

– Thuốc ức chế hệ miễn dịch: Nhóm thuốc này thường được bác sĩ chỉ định nhằm mục đích ức chế hệ miễn dịch, đồng thời kiểm soát sự rối loạn.

– Hormon: Nhóm thuốc được sử dụng phổ biến với mục đích chữa phong tê thấp, giảm đau nhức cấp tính.

Lưu ý: Điều trị phong tê thấp bằng Tây y có ưu điểm hiệu quả nhanh nhưng mặt trái của nó là gây ra tác dụng phụ, ảnh hưởng trực tiếp tới hệ tiêu hóa, gan, thận, dạ dày… Vì thế, bệnh nhân cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không được tự ý tăng hay giảm liều lượng thuốc hoặc thay đổi loại thuốc khi chưa có sự đồng ý của bác sỹ.

4.2. Điều trị phong tê thấp từ bài thuốc dân gian

Từ lâu, dân gian ta đã lưu truyền các bài thuốc chữa phong tê thấp. Điểm chung của những bài thuốc này là bắt nguồn từ các thảo dược “cây nhà lá vườn” dễ tìm kiếm và đơn giản, như sử dụng cây lá lốt, cây chìa vôi, cần tây..

Trong y học cổ truyền, lá lốt được xem là vị thuốc có tác dụng khu phong, trừ thấp và chống ra mồ hôi tay chân do phong thấp gây ra.

4.3. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu dành cho bệnh nhân phong thấp giúp tăng cường sự dẻo dai, giúp thông kinh mạch và khí huyết, mở đường cho các hoạt chất của thuốc đi sâu vào thực hiện nhiệm vụ của thuốc.

4.4. Phẫu thuật

Phương pháp này được chỉ định cho những trường hợp đã có biến chứng nghiêm trọng như biến dạng khớp, mất khả năng vận động. Lúc này, bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật để thay khớp bằng khớp nhân tạo.

Phương pháp can thiệp ngoại khoa chỉ được thực hiện khi có yêu cầu của bác sĩ chuyên khoa. Mặc dù phương pháp này giúp người bệnh vận động bình thường nhưng người bệnh vẫn có nguy cơ đối mặt với một số phẫu thuật như nhiễm trùng, cục máu đông, tổn thương dây thần kinh…

Bệnh phong thấp có thể được kiểm soát nếu như bệnh nhân tích cực được điều trị. Bên cạnh đó, việc xây dựng chế độ ăn uống khoa học lành mạnh như: Ăn nhiều rau xanh giàu chất xơ, ăn các loại trái cây giàu vitamin C hoặc bổ sung những thực phẩm giàu canxi như sữa, tôm, cua, ốc…

Bệnh phong thấp là một bệnh lý mạn tính, kéo dài. Đây không phải là bệnh gây chết người nhưng làm giảm chất lượng cuộc sống nặng nề. Vì vậy, khi có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, hãy đến thăm khám tại các cơ sở y tế có uy tín. Việc nhận biết dấu hiệu để chẩn đoán bệnh sớm là rất quan trọng. Từ đó, điều trị bệnh kịp thời, làm giảm diễn tiến bệnh, ngăn ngừa biến dạng khớp./.